سازمان همکاری شانگهای (SCO)

سازمان همکاری شانگهای (SCO) یک سازمان بین‌دولتی است که در سال ۲۰۰۱ توسط چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان تأسیس شد. هدف این سازمان ارتقای همکاری و صلح میان کشورهای عضو و همچنین ایجاد “نظم سیاسی و اقتصادی بین‌المللی جدیدی که دموکراتیک، عادلانه و منطقی باشد” است.
این سازمان در سال ۲۰۱۷ هند و پاکستان و در سال ۲۰۲۳ ایران را به عضویت خود پذیرفت و تعداد اعضای آن به ۹ کشور افزایش یافت. علاوه بر این، SCO شامل سه کشور ناظر که در حال حاضر غیرفعال میباشند و ۱۴ شریک گفت‌وگو است.
کشورهای عضو و شرکا
اعضای اصلی سازمان عبارتند از:
1. اعضای بنیان‌گذار: چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان.
2. اعضای جدید: هند و پاکستان (پیوستن در سال 2017) و ایران (پیوستن در سال 2023).
3. کشورهای ناظر: افغانستان، بلاروس، و مغولستان.
4. شرکای گفت‌وگو: سریلانکا، ترکیه، کامبوج، آذربایجان، نپال، ارمنستان، مصر، قطر، عربستان سعودی، بحرین، کویت، میانمار، مالدیو و امارات متحده عربی.
زبان‌های رسمی این سازمان، چینی و روسی هستند. سازمان همکاری شانگهای بزرگ‌ترین سازمان منطقه‌ای جهان از نظر جغرافیا و جمعیت است و حدود ۸۰ درصد از خشکی اوراسیا و ۴۰ درصد از جمعیت جهان را پوشش می‌دهد. تا سال ۲۰۲۱، این بلوک حدود ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌داد. پس از پیوستن ایران، سازمان همکاری شانگهای اکنون ۲۰ درصد از ذخایر نفتی جهان و ۴۴ درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان را تحت کنترل دارد.
SCO یک نهاد کلیدی در تلاش‌های استراتژیک چین و روسیه برای ایجاد یک “جهان چندقطبی” است و خود را به عنوان جایگزینی برای مجامع بین‌المللی تحت سلطه غرب مانند سازمان ملل متحد مطرح می‌کند. در نشست SCO در سال ۲۰۰۵، نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، اعلام کرد: “رهبران کشورهای حاضر در این میز مذاکره، نمایندگان نیمی از بشریت هستند.”
جدول زیر مقایسه کل جمعیت سازمان همکاری شانگهای و غرب جمعی را نشان میدهد.

تاریخچه، اهداف و ساختار
این سازمان که پیش‌تر به عنوان گروه “شانگهای پنج” در سال ۱۹۹۶ تأسیس شده بود، در سال ۲۰۰۱ با پیوستن ازبکستان به “سازمان همکاری شانگهای” تغییر نام یافت. منشور SCO که از سال ۲۰۰۳ اجرایی شد، اهداف آن را در زمینه ارتقای صلح، ثبات و رفاه منطقه‌ای از طریق همکاری در سیاست، اقتصاد، فرهنگ و تلاش‌های هماهنگ برای مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی تعیین می‌کند.
ساختار این سازمان شامل شورای سران کشورها (CHS (Council of Heads of States)) به عنوان بالاترین مرجع تصمیم‌گیری است که سالانه تشکیل جلسه می‌دهد. این شورا با شورای سران دولت‌ها (CHG (Council of Heads of Governments)) که سالانه مسائل استراتژیک، همکاری اقتصادی و بودجه را بررسی می‌کند، پشتیبانی می‌شود. شوراهای دیگری نیز بر حوزه‌هایی مانند امنیت، تبادل فناوری و حفاظت از محیط زیست متمرکز هستند.
SCO دارای دو نهاد دائمی است: دبیرخانه در پکن و ساختار منطقه‌ای ضدتروریسم (RATS (Regional Anti-Terrorist Structure)) در تاشکند، ازبکستان. این سازمان همکاری‌های فعالی با نهادهای بزرگ منطقه‌ای و بین‌المللی مانند سازمان ملل، کشورهای مستقل مشترک‌المنافع
(CIS (Commonwealth of Independent States)) و آسه‌آن (ASEAN (Association of Southeast Asian Nations)) دارد. تصمیم‌گیری در سازمان همکاری های شانگهای مستلزم اجماع است، به طوری که همه کشورهای عضو باید توافق کنند. با این حال، سیاست‌ها و جهت‌گیری‌های آن به شدت تحت تأثیر چین و روسیه قرار دارد که در تلاشند تا یک مجمع ژئوپلیتیکی و مجموعه‌ای از هنجارهای بین‌المللی غیرغربی ایجاد کنند.
در سال ۲۰۰۵، ایالات متحده درخواست وضعیت ناظر در این سازمان را ارائه کرد که رد شد و نشان‌دهنده تعهد SCO به حفظ استقلال از نفوذ غرب بود.
دلیل نامگذاری
نام «سازمان همکاری شانگهای» (Shanghai Cooperation Organization) به این دلیل انتخاب شده است که نشست اولیه و بنیان‌گذاری این سازمان در شهر شانگهای، چین، برگزار شد.
در سال ۱۹۹۶، گروه اولیه به نام “شانگهای پنج”، شامل چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان، در شانگهای تشکیل شد تا مسائل مربوط به حل‌وفصل مرزی و تقویت اعتماد متقابل را بررسی کنند.
وقتی در سال ۲۰۰۱ ازبکستان به این گروه پیوست و سازمان به شکل رسمی تأسیس شد، نام “سازمان همکاری شانگهای” به احترام شهر شانگهای، جایی که این ابتکار کلید خورد، انتخاب شد. این نام همچنین تأکید بر نقش چین در تأسیس و هدایت اولیه این سازمان دارد.
ابتکارات کلیدی
1. همکاری امنیتی:
همکاری امنیتی یکی از محورهای موفقیت‌آمیز SCO بوده و این سازمان را به عنوان نهاد اصلی امنیتی در آسیای مرکزی مطرح کرده است. بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵، ساختار منطقه‌ای ضدتروریسم (RATS (Regional Anti-Terrorist Structure)) توانست ۲۰ حمله تروریستی برنامه‌ریزی‌شده را خنثی کند، ۶۵۰ جرم تروریستی را مختل کند، ۴۴۰ کمپ آموزشی تروریستی را برچیند، ۲۷۰۰ عضو گروه‌های افراطی را بازداشت کند و ۱۷۰۰ نفر دیگر را خنثی کند.
همچنین این ساختار موفق به توقیف ۳۲۵۰ دستگاه انفجاری دست‌ساز، ۴۵۰,۰۰۰ گلوله مهمات و ۵۲ تن مواد منفجره شده است. علاوه بر اقدامات ضدتروریستی، این سازمان توسعه اقتصادی و گفت‌وگوی فرهنگی را به عنوان راهکارهایی برای جلوگیری از رادیکالیزاسیون جمعیت‌های آسیب‌پذیر ترویج داده است.
2. همکاری انرژی:
o باشگاه انرژی SCO در سال ۲۰۱۳ تأسیس شد و همکاری میان تولیدکنندگان اصلی انرژی مانند روسیه، عربستان سعودی، ایران، قزاقستان و ازبکستان را تقویت کرده است.
o پروژه‌هایی نظیر خط لوله گاز آسیای مرکزی-چین و توسعه هاب گازی ترکیه از نمونه‌های این همکاری‌ها هستند.
o چین و روسیه همچنین راکتورهای هسته‌ای به سایر کشورهای عضو صادر کرده‌اند.
این ابتکارات به ایجاد یک سیستم انرژی خودکفا برای SCO کمک کرده و نقش مهمی در کاهش تأثیر تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه ایفا کرده است.
چالش‌ها و انتقادات
1. افغانستان:
افغانستان که در سال ۲۰۱۲ به عنوان کشور ناظر به SCO پیوست، پس از بازگشت طالبان در سال ۲۰۲۱ به یک چالش عمده تبدیل شده است. کشورهای عضو دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به طالبان دارند؛ هند با احتیاط بیشتری عمل کرده، در حالی که روسیه، چین، ازبکستان و پاکستان روابط خود را با طالبان عادی‌سازی کرده‌اند.
2. اختلافات داخلی:
تنوع منافع سیاسی و اقتصادی میان کشورهای عضو، به‌ویژه میان قدرت‌های بزرگ مانند هند و چین، یکی از موانع اصلی در پیشبرد اهداف سازمان است. رقابت ژئوپلیتیکی میان این دو کشور، به‌ویژه در موضوعاتی مانند پروژه‌های زیرساختی مرتبط با “ابتکار کمربند و جاده” و اختلافات مرزی، باعث ایجاد تنش در داخل SCO شده است. این اختلافات بر توانایی سازمان در هماهنگ‌سازی سیاست‌ها و تحقق اهداف مشترک تأثیر می‌گذارد.
3. محدودیت منابع:
بسیاری از پروژه‌های مشترک در SCO به دلیل نبود بودجه کافی و مکانیزم‌های تأمین مالی مشخص، یا به تأخیر افتاده‌اند یا اجرا نشده‌اند. پیشنهاد چین برای ایجاد یک صندوق توسعه یا منطقه تجارت آزاد نیز با مخالفت‌هایی از سوی روسیه مواجه شده است، زیرا روسیه نگران تسلط اقتصادی چین بر سازمان است. این محدودیت‌ها، توانایی سازمان برای اجرای پروژه‌های کلیدی در حوزه‌های انرژی، زیرساخت و تجارت را کاهش داده است.
4. مقابله با نفوذ خارجی:
فشار کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده و اتحادیه اروپا، برای محدودسازی تأثیرگذاری سازمان، چالش دیگری برای SCO است. غرب تلاش می‌کند با ارائه پیشنهادات اقتصادی و دیپلماتیک به برخی از کشورهای عضو، مانع از همگرایی کامل آن‌ها با سیاست‌های سازمان شود. همچنین، رد درخواست ایالات متحده برای وضعیت ناظر در SCO در سال ۲۰۰۵ نشان می‌دهد که سازمان برای حفظ استقلال خود در برابر نفوذ خارجی، با چالش‌های زیادی روبه‌رو است.

چشم‌انداز و آینده سازمان همکاری شانگهای
سازمان همکاری شانگهای (SCO) در حال حاضر در نقطه‌ای حساس از توسعه خود قرار دارد و به یک نیروی کلیدی در امور جهانی تبدیل شده است. ایجاد تعادل در روابط با ایالات متحده و اتحادیه اروپا—که با تعاملات ظریف همکاری و رقابت مشخص می‌شود—همچنان یکی از جنبه‌های مهم توسعه این سازمان است.

به همین ترتیب، توانایی سازمان همکاری شانگهای در هماهنگ‌سازی منافع کشورهای عضو، به ویژه قدرت‌های بزرگ مانند چین، روسیه و هند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این سازمان همچنین مورد انتقاد قرار گرفته که بیشتر به صدور بیانیه‌های نمادین پرداخته تا اقدام عملی، زیرا در مقایسه با سازمان‌هایی مانند آسه‌آن (ASEAN) یا اتحادیه اروپا، به سطح همکاری اقتصادی مشابه دست نیافته است.
با این حال، قدرت نمادین SCO قابل توجه است، به ویژه با توجه به اندازه وسیع آن، موضع ضدغربی و زمینه تاریخی اعضای تأثیرگذار آن—روسیه، چین، هند و پاکستان—که همگی در مقابله با تسلط سیاسی و اقتصادی غرب منافع مشترک دارند.
با ادامه تغییر توازن قدرت جهانی به سمت نظم چندقطبی، سازمان همکاری شانگهای و کشورهای عضو آن در موقعیتی قرار دارند که به رشد قدرت و نفوذ خود، هم در اوراسیا و هم در عرصه جهانی، ادامه دهند.

ایران و SCO
برای عضویت کامل ایران در SCO طی سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی صورت گرفته است. در سال 2016، یک سال پس از آنکه ایران توافق هسته‌ای (JCPOA( Joint Comprehensive Plan of Action)) را با قدرت‌های غربی به رهبری ایالات متحده امضا کرد، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، اعلام کرد: “ما بر این باوریم که پس از حل مشکل هسته‌ای ایران و لغو تحریم‌های سازمان ملل، هیچ مانعی برای عضویت ایران در SCO باقی نمانده است.”
اما در سال 2018، ایالات متحده تحت رهبری دونالد ترامپ از توافق خارج شد و این توافق بی‌اثر شد. یک سال بعد، ایالات متحده تمامی معافیت‌ها را لغو کرده و صادرات نفت ایران را محدود کرد.

نقش ایران در سازمان همکاری شانگهای پس از عضویت
1. امنیت و مبارزه با تروریسم:
ایران می‌تواند به‌عنوان یکی از کشورهایی که تجربه گسترده‌ای در مقابله با تروریسم و قاچاق مواد مخدر دارد، نقش مؤثری در تقویت ساختار ضدتروریسم SCO ایفا کند. موقعیت جغرافیایی ایران، به‌ویژه در نزدیکی افغانستان، این امکان را به تهران می‌دهد که در حل مسائل امنیتی منطقه‌ای، مانند کنترل مرزها و مبارزه با افراط‌گرایی، همکاری نزدیکی با اعضای دیگر داشته باشد.
2. ارتباطات تجاری و انرژی:
ایران می‌تواند به هاب انرژی SCO تبدیل شود، زیرا این کشور دارای منابع عظیم نفت و گاز است. با عضویت در SCO، ایران دسترسی به بازارهای آسیای مرکزی، جنوب آسیا و حتی چین و روسیه را تسهیل خواهد کرد.
3. توسعه زیرساخت‌ها:
از طریق همکاری با پروژه‌های مرتبط با ابتکار کمربند و جاده (BRI(Belt and Road initiative)) چین، ایران می‌تواند از سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی مانند راه‌آهن‌ها و کریدورهای تجاری بهره‌مند شود و نقش خود را در ترانزیت منطقه‌ای تقویت کند.
روابط ایران با کشورهای عضو

1. چین:
ایران و چین روابط اقتصادی و سیاسی نزدیکی دارند. پس از عضویت ایران در SCO، این روابط می‌تواند تقویت شود، به‌ویژه در حوزه‌های انرژی و زیرساخت. توافق ۲۵ ساله ایران و چین نیز نشان‌دهنده تعهد دو کشور به همکاری‌های بلندمدت است. چین می‌تواند بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران باقی بماند و از طریق SCO مسیرهای تجاری جدیدی را برای تهران ایجاد کند. دو کشور در سال 2023 معادل 14.650 میلیارد دلار کالا مبادله کردند.چین از ژانویه تا دسامبر 2023 به ارزش 10.70 میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرد که نشان‌دهنده رشد 8.6 درصدی است.. واردات چین از ایران به 4.580 میلیارد دلارکاهش یافته است که کاهش 27 درصدی را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.

2. روسیه:
ایران و روسیه از لحاظ امنیتی و سیاسی دیدگاه‌های مشترکی دارند، به‌ویژه در مقابله با نفوذ غرب. عضویت ایران در SCO می‌تواند هماهنگی دو کشور را در حوزه‌های انرژی، حمل‌ونقل و امنیت تقویت کند. همچنین همکاری‌های نزدیک در کریدور شمال-جنوب (INSTC( International North-South Corridor)) و تبادل فناوری می‌تواند نقش ایران و روسیه را در منطقه تقویت کند. در پایان سال 2023، حجم تجارت بین روسیه و ایران به حدود 4 میلیارد دلار رسید ،. حجم کل صادرات روسیه 2.7 میلیارد دلار بود، از ایران 1.3 میلیارد دلار میباشد .

3. هند:
هند اگرچه با برخی از پروژه‌های چین در SCO مخالف است، اما به‌دنبال تقویت روابط تجاری با ایران است. پروژه بندر چابهار که هند در آن سرمایه‌گذاری کرده، می‌تواند نقطه‌ای کلیدی برای همکاری‌های اقتصادی دو کشور باشد. ایران می‌تواند به هند کمک کند تا دسترسی آسان‌تری به آسیای مرکزی پیدا کند. ایران همچنین از همکاری‌های نزدیک با هند در مبارزه با تروریسمی که از پاکستان و افغانستان ناشی می‌شود، حمایت خواهد کرد. در سال ۲۰۲۳، حجم کل مبادلات تجاری ایران و هند به ۱.۸۳۶ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل کاهش ۲۶ درصدی را نشان می‌دهد. صادرات ایران به هند در این سال حدود ۷۲۳ میلیون دلار بود که نسبت به سال قبل کاهش ۳۴ درصدی داشته است. واردات ایران از هند نیز به ارزش ۱.۱۱۳ میلیارد دلار ثبت شد که کاهش ۲۲ درصدی را نشان می‌دهد. این ارقام نشان‌دهنده کاهش مبادلات تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۲۳ است.

4. پاکستان:
روابط ایران و پاکستان همیشه پیچیده بوده است، اما عضویت ایران در SCO می‌تواند فرصتی برای بهبود تعاملات دو کشور ایجاد کند. دو کشور می‌توانند در پروژه‌های امنیتی و اقتصادی مشترک همکاری کنند، به‌ویژه در مقابله با قاچاق مواد مخدر و توسعه خطوط انرژی. ر سال 2023، روابط تجاری ایران و پاکستان به‌طور چشمگیری ادامه یافت. ایران در این سال به ارزش 994 میلیون دلار محصولات غیرنفتی به پاکستان صادر کرد که رشد 13 درصدی نسبت به سال 2022 داشت. از سوی دیگر، واردات کالا از پاکستان به ایران در همین سال به ارزش 155 میلیون دلار رسید. حجم کلی تجارت بین دو کشور در سال 2023 معادل 1.149 میلیارد دلار بود که شامل صادرات ایران به پاکستان و واردات کالا از پاکستان به ایران می‌شود.

1. قزاقستان:

قزاقستان به‌عنوان یکی از اعضای آسیای مرکزی سازمان همکاری شانگهای، روابط اقتصادی مناسبی با ایران دارد  قزاقستان و ایران در زمینه‌های کشاورزی، انرژی، و محصولات صنعتی با یکدیگر مبادله دارند. همچنین ایران و قزاقستان همکاری‌های خوبی در زمینه حمل‌ونقل و ترانزیت کالا دارند، به‌ویژه در استفاده از مسیرهای ترانزیتی ایران به اروپا و آسیای مرکزی. در سال ۲۰۲۳، حجم کل مبادلات تجاری ایران و قزاقستان به 302 میلیون دلار رسید.  صادرات ایران به قزاقستان در این سال حدود 218.53 میلیون دلار بود. واردات ایران از قزاقستان نیز به ارزش  83.47میلیون دلار ثبت شد. این ارقام نشان‌دهنده رشد و توسعه روابط تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۲۳ است.

6. ازبکستان:
ازبکستان در سال‌های اخیر به دنبال گسترش روابط اقتصادی خود با ایران بوده است. ایران و ازبکستان در زمینه‌های مختلفی مانند کشاورزی، صنایع معدنی، و ماشین‌آلات همکاری می‌کنند. بعلاوه ایران به ازبکستان گاز طبیعی صادر می‌کند و ازبکستان برخی از نیازهای صنعتی خود را از ایران تأمین می‌کند. در سال ۲۰۲۳، حجم کل مبادلات تجاری ایران و ازبکستان به 468.1میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل (۴۰۰.۵ میلیون دلار) افزایش نشان می‌دهد صادرات ایران به ازبکستان در این سال حدود.297.3 میلیون دلار بود واردات ایران از ازبکستان نیز به ارزش 170.8 میلیون دلار ثبت شد. این ارقام نشان‌دهنده رشد و توسعه روابط تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۲۳ است.

1. تاجیکستان:

تاجیکستان و ایران روابط اقتصادی خوبی دارند که عمدتاً در بخش‌های صنعتی و کشاورزی متمرکز است ایران صادرات قابل توجهی به تاجیکستان دارد که شامل مواد غذایی، مصالح ساختمانی، و محصولات پتروشیمی است. بعلاوه ایران در پروژه‌های عمرانی و زیرساختی در تاجیکستان مشارکت دارد. در سال ۲۰۲۳، حجم کل مبادلات تجاری ایران و تاجیکستان به 338 میلیون دلار رسید که نسبت به سال‌های گذشته رشد قابل‌توجهی داشته است.  صادرات ایران به تاجیکستان در این سال حدود 262 میلیون دلار بود. واردات ایران از تاجیکستان نیز به ارزش 76 میلیون دلار ثبت شد. این ارقام نشان‌دهنده توسعه روابط تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۲۳ است.

1. قرقیزستان:

قرقیزستان به‌عنوان یکی از کشورهای آسیای مرکزی که عضو سازمان همکاری شانگهای است، در زمینه‌های مختلف اقتصادی با ایران تعامل دارد ایران محصولات مختلفی مانند مصالح ساختمانی، مواد غذایی، و ماشین‌آلات به قرقیزستان صادر می‌کند. قرقیزستان از ایران در زمینه‌های کشاورزی و صنعت بهره‌برداری می‌کند و همکاری‌هایی در زمینه‌های انرژی نیز وجود دارد. در سال ۲۰۲۳، حجم کل مبادلات تجاری ایران و قرقیزستان به 26.7 میلیون دلار رسید. صادرات ایران به قرقیزستان در این سال حدود 19.7  میلیون دلار بود. واردات ایران از قرقیزستان نیز به ارزش 7 میلیون دلار ثبت شد. این ارقام نشان‌دهنده حجم محدود روابط تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۲۳ است.

جدول زیر میزان حجم کل صادرات و واردات ایران با کشور های عضو سازمان همکاری شانگهای در سال 1400 را نشان میدهد.

پیامدها و فرصت‌های عضویت ایران در SCO

تقویت موقعیت ژئوپلیتیکی:
عضویت در SCO موقعیت ایران را در معادلات منطقه‌ای و جهانی تقویت می‌کند. این عضویت به ایران کمک می‌کند تا در مقابل فشارهای غرب، متحدان قدرتمندتری پیدا کند و جایگاه خود را در میان قدرت‌های بزرگ آسیایی تثبیت کند.
در ماه‌های اخیر تغییرات عمده‌ای در چشم‌انداز ژئوپلیتیکی ایران رخ داده است. خروج بی‌نظم ایالات متحده از افغانستان فضای بیشتری را برای نفوذ و سرمایه‌گذاری‌های چین در منطقه آسیای مرکزی فراهم کرده است. چین همچنین پاکستان را به‌طور فزاینده‌ای در آغوش استراتژیک خود کشانده و در عرصه جهانی خود را پرقدرت‌تر کرده است. ایران علاوه بر متحد سنتی خود، روسیه، به کشورهای دیگری نیز دست یازیده است. در ماه مارس سال جاری، ایران توافقی را برای احیای روابط دیپلماتیک با رقیب قدیمی منطقه‌ای خود، عربستان سعودی، به‌واسطه چین امضا کرد.
توسعه اقتصادی و تجاری:
عضویت در SCO به ایران اجازه می‌دهد تا به بازارهای جدیدی در آسیای مرکزی، چین، هند و روسیه دسترسی پیدا کند.
ایران می‌تواند از پروژه‌های توسعه زیرساختی مانند خطوط ریلی، بنادر و خطوط انرژی بهره‌مند شود.
کاهش وابستگی به دلار و استفاده از ارزهای ملی در تجارت با کشورهای عضو، می‌تواند تأثیر تحریم‌ها را کاهش دهد.
تأثیرگذاری سیاسی:
ایران می‌تواند در فرآیندهای تصمیم‌گیری SCO مشارکت فعال‌تری داشته باشد و دیدگاه‌های خود را در مسائل امنیتی، انرژی و همکاری‌های منطقه‌ای مطرح کند.
همکاری‌های امنیتی:
عضویت ایران به این کشور امکان می‌دهد تا با کشورهای عضو در مقابله با تهدیدهای امنیتی مانند قاچاق مواد مخدر، تروریسم و بی‌ثباتی منطقه‌ای همکاری کند.

چالش‌ها و موانع

توجه به عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای (SCO) از ابتدای سال ۲۰۲۳، اکنون تمرکز بر چالش‌ها و موانع پیش روی ایران در بهره‌برداری کامل از این عضویت است.

۱. تحریم‌های بین‌المللی: با وجود عضویت در SCO، تحریم‌های اقتصادی و مالی اعمال‌شده توسط کشورهای غربی همچنان پابرجاست. این تحریم‌ها می‌توانند مانع از توسعه روابط تجاری و اقتصادی ایران با سایر اعضای سازمان شوند و بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های عضویت را محدود کنند.

۲. زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ترانزیت: ایران به‌عنوان یک مرکز ارتباطی و ترانزیتی مهم در منطقه شناخته می‌شود؛ بااین‌حال، نیاز به توسعه و به‌روزرسانی زیرساخت‌های حمل‌ونقل برای بهره‌برداری مؤثر از فرصت‌های تجاری و ترانزیتی در چارچوب SCO احساس می‌شود. عدم سرمایه‌گذاری کافی در این بخش می‌تواند مانعی برای تحقق کامل پتانسیل‌های موجود باشد.

۳. هماهنگی با سیاست‌های اقتصادی و تجاری اعضا: برای بهره‌برداری از فرصت‌های اقتصادی در SCO، ایران نیازمند هماهنگی با سیاست‌ها و استانداردهای تجاری و اقتصادی سایر اعضاست. تفاوت در سیاست‌ها و مقررات می‌تواند چالشی در مسیر همکاری‌های مؤثر باشد.

۴. رقابت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی: حضور قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای مانند چین، روسیه و هند در SCO می‌تواند به رقابت‌های ژئوپلیتیکی منجر شود. ایران باید با دقت در این رقابت‌ها نقش‌آفرینی کند تا منافع ملی خود را حفظ کرده و از تنش‌های احتمالی جلوگیری کند.

۵. مسائل فرهنگی و زبانی: تفاوت‌های فرهنگی و زبانی میان اعضای SCO می‌تواند در برخی موارد به موانعی در برقراری ارتباطات مؤثر و توسعه همکاری‌ها منجر شود. ایران نیازمند تقویت دیپلماسی فرهنگی و آموزش زبان‌های مورد نیاز برای تسهیل تعاملات است.

۶. ساختار سازمانی و فرآیندهای تصمیم‌گیری: سازمان همکاری شانگهای دارای ساختارهای تصمیم‌گیری خاصی است که نیازمند آشنایی و تطبیق با آن‌هاست. ایران باید با این ساختارها آشنا شده و در فرآیندهای تصمیم‌گیری نقش فعالی ایفا کند تا بتواند از مزایای عضویت بهره‌مند شود.

نمایشگاه ها و رویداد ها

نمایشگاه‌ها و رویدادهای سازمان همکاری شانگهای (SCO) به‌طور مرتب برگزار می‌شوند و فرصتی برای اعضای این سازمان به منظور تقویت همکاری‌های اقتصادی، تجاری، فرهنگی، و سیاسی فراهم می‌آورند. این رویدادها شامل نمایشگاه‌های تخصصی، نشست‌ها، و کنفرانس‌های مختلفی هستند که هدف آن‌ها ترویج تجارت، همکاری‌های فرهنگی، و توسعه روابط میان اعضا است. در اینجا تعدادی از مهم‌ترین نمایشگاه‌ها و رویدادهای مرتبط با سازمان همکاری شانگهای آورده شده است:

1.      نمایشگاه‌های تجاری و اقتصادی SCO

این نمایشگاه‌ها به‌طور معمول در کشورهای مختلف عضو سازمان همکاری شانگهای برگزار می‌شوند و زمینه‌ای برای معرفی محصولات، خدمات، و فناوری‌های جدید فراهم می‌کنند. نمایشگاه‌ها به‌ویژه در زمینه‌های زیر فعالیت دارند:

صنایع مختلف: از جمله صنایع انرژی، حمل‌ونقل، کشاورزی، صنایع پیشرفته، و فناوری اطلاعات.
محصولات صادراتی: کشورهای عضو SCO در این نمایشگاه‌ها کالاها و خدمات خود را به بازارهای بین‌المللی معرفی می‌کنند.
تجارت الکترونیک و فناوری‌های نوین: این نمایشگاه‌ها گاهی با تمرکز بر فناوری‌های نوین و تجارت الکترونیک برگزار می‌شوند، که به‌ویژه برای تقویت همکاری‌های تجاری در این زمینه‌ها مفید است.
2.      کنفرانس‌ها و نشست‌های اقتصادی SCO

سازمان همکاری شانگهای به‌طور منظم کنفرانس‌ها و نشست‌هایی را در سطوح مختلف برگزار می‌کند که معمولاً به بررسی مسائل اقتصادی، تجاری، و سیاسی بین کشورهای عضو اختصاص دارند. این نشست‌ها فرصتی برای همکاری در زمینه‌های مختلف مانند انرژی، حمل‌ونقل، امنیت، و توسعه پایدار فراهم می‌آورند. برخی از این نشست‌ها به‌ویژه در حوزه‌های زیر برگزار می‌شوند:

اقتصاد دیجیتال و تجارت الکترونیک: بحث درباره‌ فناوری‌های نوین و چالش‌های تجارت الکترونیک و تحول دیجیتال.
همکاری در زمینه انرژی و منابع طبیعی: بررسی مسائل مربوط به انرژی و تأمین منابع برای کشورهای عضو.
حمل‌ونقل و زیرساخت‌ها: چگونگی تقویت شبکه‌های حمل‌ونقل و ایجاد مسیرهای تجاری جدید.
3.      رویدادهای فرهنگی SCO

علاوه بر رویدادهای اقتصادی، سازمان همکاری شانگهای توجه زیادی به برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری دارد. این رویدادها به منظور تقویت تبادل فرهنگی و درک متقابل میان کشورهای عضو برگزار می‌شوند. شامل:

جشنواره‌های هنری و موسیقی: برگزاری جشنواره‌های فرهنگی که فرصتی برای هنرمندان کشورهای عضو برای نمایش آثار خود است.
نمایشگاه‌های فرهنگی: نمایشگاه‌هایی که به معرفی تاریخ و فرهنگ کشورهای مختلف عضو می‌پردازند.
کارگاه‌ها و سمینارهای فرهنگی: جلسات آموزشی و کارگاه‌های فرهنگی برای تبادل تجربیات فرهنگی و هنری.
4.      نشست‌های سیاسی و امنیتی SCO

سازمان همکاری شانگهای در کنار رویدادهای اقتصادی و فرهنگی، به‌طور مرتب نشست‌هایی در زمینه‌های سیاسی و امنیتی برگزار می‌کند. این نشست‌ها به‌ویژه در ارتباط با تقویت همکاری‌های امنیتی و مبارزه با تهدیدات مشترک مانند تروریسم، قاچاق انسان، و جرائم سازمان‌یافته است. برخی از این نشست‌ها شامل:

نشست‌های وزرای امور خارجه: که در آن مقامات بلندپایه کشورهای عضو به بررسی مسائل امنیتی و سیاسی می‌پردازند.
نشست‌های وزرای دفاع: به‌منظور تقویت همکاری‌های دفاعی و امنیتی میان کشورهای عضو.
کنفرانس‌های ضد تروریسم: برای هماهنگی تلاش‌ها در زمینه مقابله با تهدیدات تروریستی و افراطی.
5.      نمایشگاه‌های تخصصی SCO

نمایشگاه‌های تخصصی به‌طور خاص در زمینه‌های خاصی مانند انرژی، حمل‌ونقل، یا کشاورزی برگزار می‌شوند. این نمایشگاه‌ها به‌طور معمول در کشورهای مختلف عضو SCO برگزار شده و فرصتی برای نمایش توانمندی‌های هر کشور در آن زمینه فراهم می‌آورد.

نمایشگاه‌های انرژی و منابع طبیعی: که در آن کشورها توانمندی‌های خود در زمینه‌های نفت، گاز، انرژی‌های تجدیدپذیر و دیگر منابع طبیعی را به نمایش می‌گذارند.
نمایشگاه‌های کشاورزی: که در آن محصولات کشاورزی کشورهای عضو، به‌ویژه در زمینه‌های محصولات ارگانیک و فناوری‌های کشاورزی جدید، معرفی می‌شود.
6.      کنفرانس‌های علمی و فنی SCO

این کنفرانس‌ها معمولاً با محوریت تبادل اطلاعات علمی و فناوری در زمینه‌های مختلف مانند فناوری اطلاعات، انرژی‌های نو، و مهندسی برگزار می‌شوند. برخی از این رویدادها شامل:

کنفرانس‌های فناوری و نوآوری: با هدف بررسی همکاری‌های علمی و فناوری و تبادل دستاوردهای علمی.
سمینارهای مهندسی و فناوری: برای ارتقای مهارت‌های فنی و مهندسی میان کشورهای عضو.